در این درس به این پرسش‌های شما پاسخ داده می‌شود:

1. آیا بیهوشی انواع مختلفی دارد؟

2. بیهوشی چه عوارضی دارد؟

3. روش بیهوشی (بی‌حسی) اپیدورال چگونه است؟

4. آیا تسکین درد از طریق نخاع روش بی‌خطری است؟

5. آیا می‌توان قبل از بیهوشی غذا و یا آب مصرف کرد؟

6. آیا قبل از بیهوشی باید داروهای معمول مصرف شوند یا خیر؟

7. آیا مصرف داروهای گیاهی، ویتامین‌ها و سایر مکمل‌های غذایی در صورت نیاز به جراحی، روی بیهوشی اثر می گذارند؟

8. چه مدت قبل از جراحی باید سیگار کشیدن متوقف شود؟

9. آیا جراحی‌های طولانی مدت خطرناکتر از جراحی‌های کوتاه مدت هستند؟

10. آیا ایجاد زخم و درد گلو پس از جراحی امری طبیعی است؟

11. آیا ایجاد تورم و زخم در محل سرم، پس از عمل امری طبیعی است؟

1. آیا بیهوشی انواع مختلفی دارد؟

بیهوشی سه نوع اصلی دارد: ناحیه ای، موضعی و عمومی

در نوع ناحیه‌ای متخصص بیهوشی داروی بی‌حسی را در اطراف کانال نخاعی، اطراف توده‌ای از اعصاب محل مورد نظر تزریق می‌کند. فرد ممکن است کاملا بیدار باشد یا داروی آرامبخش یا خواب‌آور دریافت کند. بیهوشی ناحیه‌ای انواع مختلفی دارد؛ رایج‌ترین آن‌ها شامل بیهوشی نخاعی و اپی‌دورال هستند که توسط تزریق دقیق دارو در ناحیه‌ی کمر ایجاد می‌شوند. از این روش‌ها بیشتر برای زایمان و جراحی پروستات استفاده می‌شود.

در نوع موضعی (بی حسی اعصاب محیطی) داروی بی‌حسی برای ایجاد بی‌دردی در محل تجمع اعصاب دست یا پا تزریق می شود.

در بیهوشی عمومی بیمار کاملاً بی هوش است و هیچ آگاهی و احساسی ندارد. انواع مختلفی از داروهای ایجاد کننده بی‌هوشی عمومی وجود دارند. بعضی‌ها به شکل گاز استنشاقی از طریق ماسک یا لوله راه هوایی تجویز می‌شوند و بعضی‌ها هم به صورت وریدی تزریق می‌ گردند. بیمار از ابتدا تا انتهای عمل جراحی توسط متخصص بیهوشی تحت نظر قرار می‌گیرد. گاهی برای کمک به تنفس بیمار در طی بیهوشی، لوله راه هوایی برای وی استفاده می‌شود. در انتهای جراحی متخصص بیهوشی داروها را کاهش داده و به تدریج قطع می‌کند به طوری که بیمار کم کم بیدار شود.

2. بیهوشی چه عوارضی دارد؟

خطر بیهوشی در جراحی‌های مختلف و با توجه به شرایط بیمار متفاوت است. بیمار باید از متخصص بیهوشی درباره‌ی هر گونه خطری که ممکن است او را تهدید نماید، سوال کند.

3. روش بیهوشی (بی‌حسی) اپیدورال چگونه است؟

داروی مربوط به بی حسی اپیدورال معمولا در پائین کمر تزریق می شود. هنگام تزریق دارو، بیمار به صورت نشسته یا دراز کشیده به پهلو قرار می‌گیرد. دارو در قسمت کمر، فضای اپیدورال (پشت کانال نخاعی) تزریق می‌شود. متخصص بیهوشی ابتدا ناحیه تزریق در پایین کمر بیمار را بی‌حس می‌کند، سپس دارو توسط یک سوزن مخصوص در فضای اپیدورال تزریق می شود.

4. آیا بی حسی نخاعی روش بی‌خطری است؟

این روش، انتخابی مطمئن برای خیلی از جراحی‌ها است. خیلی از بیماران وقتی این نوع بیهوشی را دریافت می‌کنند، در مورد عوارض جدی مثل فلج و هم‌چنین عوارض مشکل‌ساز ولی کم خطرتر مثل سردرد نگران هستند. برخی تصور می‌کنند این عوارض در اکثر موارد رخ می‌دهند، ولی حقیقت این است که این روش بسیار امن بوده و با عوارض جدی بسیار کمی همراه است؛چرا که تقریبا همیشه تزریق در قسمتی ازکانال نخاعی انجام می‌شود که در آنجا نخاع وجود ندارد. بنابراین شانس بروز عوارض عصبی بسیار ناچیز می‌باشد. در ارتباط با سردرد نبز باید گفت این عارضه با رعایت اصول خاصی قابل پیشگیری و درمان می باشد.

5. آیا می‌توان قبل از بیهوشی غذا و یا آب مصرف کرد؟

در هر سنی تا 2 ساعت قبل از عمل جراحی می‌توان مایعات صاف استفاده کرد. نوزادان و شیرخوارانی که شیر مادر می‌خورند 4 ساعت و نوزادانی که شیرخشک یا غذای جامد استفاده می‌کنند، 6 ساعت قبل از عمل نبایستی شیر یا غذا بخورند. این زمان در کودکان غیرشیرخوار بزرگتر یا بزرگسالان، 6 ساعت بعد از یک وعده غذای سبک یا 8 ساعت بعد از غذای سرخ کردنی یا چرب می‌باشد. یعنی بیماران بزرگسال 6 تا 8 ساعت قبل از عمل نباید غذا بخورند.

6. آیا قبل از بیهوشی باید داروهای معمول مصرف شوند یا خیر؟

بعضی داروها باید مصرف شوند و بعضی دیگر خیر. نکته مهم این است که در رابطه با مصرف داروها با متخصص بیهوشی صحبت شود و لزوم مصرف یا عدم مصرف آن‌ها از وی پرسیده شود. به طور معمول مصرف داروها نبایستی قطع شوند مگر اینکه متخصص بیهوشی یا جراح دستور داده باشد.

7. آیا مصرف داروهای گیاهی، ویتامین‌ها و سایر مکمل‌های غذایی در صورت نیاز به جراحی، روی بیهوشی اثر گذارند؟

متخصصان بیهوشی در این زمینه تحقیقاتی انجام داده‌اند تا مشخص کنند دقیقاً چگونه بعضی مکمل‌های گیاهی و تغذیه‌ای خاص با بعضی داروهای بیهوشی تداخل ایجاد می‌کنند. در این راستا محققان دریافته‌اند که بعضی داروهای خاص گیاهی ممکن است اثرات بیهوشی را طولانی‌تر کنند و بعضی دیگر خطر خونریزی یا افزایش فشارخون را تشدید می‌کنند. برخی از این عوارض ممکن است کم خطر باشند، ولی برای متخصص بیهوشی مهم است که هر گونه عارضه‌ای را پیش‌بینی نماید. پس این نکته حائز اهمیت زیادی است که بیمار به پزشک خود درباره‌ی اینگونه داروها یا مکمل‌هایی که قبل از جراحی مصرف می‌کرده، توضیح دهد.

8. چه مدت قبل از جراحی باید سیگار کشیدن متوقف شود؟

گرچه ممکن است زمان زیادی وقت لازم باشد تا ریه‌های یک فرد سیگاری پس از قطع مصرف سیگار بهبود یابند، ولی باز هم بهتر است که سیگار کشیدن متوقف شود هرچند که این مدت زمان کوتاه باشد.

9. آیا جراحی‌های طولانی مدت خطرناک‌تر از جراحی‌های کوتاه مدت هستند؟

هیچ مدرکی وجود ندارد که طول مدت بیهوشی عمومی به خودی خود باعث افزایش خطرات عوارض بیهوشی شود. مطالعات مربوط به بررسی خطرات مربوط به بیهوشی نشان داده‌اند که نوع و مدت زمان عمل جراحی در صورت وجود سایر بیماری‌ها به ویژه اختلالات قلبی- ریوی، دیابت، چاقی یا سوءتغذیه ممکن است در ایجاد عوارض پس از عمل دخالت داشته باشند.

10. آیا ایجاد زخم و درد گلو پس از جراحی امری طبیعی است؟

گلودرد بعد از بیهوشی عمومی غیر رایج نیست و در حدود 20 تا 30 درصد موارد رخ می‌دهد. در خیلی از شرایط این درد خفیف است و بدون درمان در طی چند روز بهتر می‌شود ولی اگر گلودرد طولانی شود به طوری که بیش از چند هفته به طول انجامد، غیر معمول بوده و بایستی با پزشک تماس گرفته شود.

11. آیا ایجاد تورم و زخم در محل سرم، پس از عمل امری طبیعی است؟

فلبیت لفظی است که معنایش التهاب وریدی است. فلبیت تقریباً مشکلی رایج در محل ورود سرم است. احتمال وقوع این عارضه %45-5/2 است. این عارضه مساله خاصی برای بیمار ایجاد نمی‌کند مگر زمانی که درد تداوم داشته باشد و یا التهاب بیش از 3 هفته ادامه یابد که در این صورت باید با پزشک تماس گرفته شود.

خلاصه

• بیهوشی 3 نوع اصلی دارد: عمومی، ناحیه‌ای، بی حسی اعصاب محیطی (موضعی).
• کلیه روش‌های بیهوشی و جراحی خطراتی را به همراه دارند که این خطرات به عوامل متعددی مثل نوع جراحی و شرایط پزشکی بیمار بستگی دارند.
• در روش بیهوشی ناحیه ای اپیدورال داروی بیهوشی در ناحیه کمر، فضای اپیدورال، تزریق می‌گردد.
• بی‌حسی ناحیه ای نخاعی روش بسیار امنی بوده و با عوارض جدی خیلی کمی همراه است؛ چرا که تقریبا همیشه تزریق در قسمتی از کانال نخاعی انجام می‌شود که در آنجا نخاع وجود ندارد.
• در هر سنی تا 2 ساعت قبل از عمل جراحی می‌توان مایعات صاف استفاده کرد. مدت زمان ناشتا بودن قبل از عمل در کودکان غیرشیرخوار یا بزرگسالان، 6 ساعت بعد از یک وعده غذای سبک یا 8 ساعت بعد از غذای سرخ کردنی یا چرب می‌باشد. یعنی بیماران بزرگسال 6 تا 8 ساعت قبل از عمل نباید غذا بخورند.
• قبل از بیهوشی بعضی از داروهای معمول باید مصرف شوند و بعضی دیگر خیر. نکته مهم این است که در رابطه با مصرف داروها با متخصص بیهوشی صحبت شود و لزوم مصرف یا عدم مصرف آن‌ها از وی پرسیده شود.
• بعضی داروهای خاص گیاهی ممکن است اثرات نامطلوبی روی بیهوشی داشته باشند. بنابراین این نکته حائز اهمیت است که قبل از عمل، بیمار برای پزشک خود درباره‌ی سابقه مصرف هرگونه مکمل یا داروی گیاهی، توضیح دهد.
• ترک سیگار 6-3 هفته قبل از جراحی حائز اهمیت زیادی است.
• جراحی طولانی مدت در صورت وجود سایر بیماری‌ها به ویژه اختلالات قلبی- ریوی، دیابت، چاقی یا سوءتغذیه ممکن است خطرناک‌تر از جراحی کوتاه مدت باشد.
• گلودرد بعد از بیهوشی عمومی در حدود 20 تا 30 درصد موارد رخ می‌دهد. در خیلی از شرایط این درد خفیف است و بدون درمان در طی چند روز بهتر می‌شود.
• احتمال التهاب وریدی درمحل تزریق سرمپس از جراحی %45-5/2 است. این عارضه مساله خاصی برای بیمار ایجاد نمی‌کند، مگر زمانی که درد تداوم داشته باشد و یا التهاب بیش از 3 هفته ادامه یابد.